Jak schizofrenia wpływa na funkcjonowanie?

Dysfunkcje poznawcze to jedne z podstawowych cech schizofrenii. Wykazano, że rzutują one na funkcjonowanie osoby dotkniętej tą chorobą.¹ Ogólne funkcjonowanie jest ściśle skorelowane z jakością życia. Główną przyczyną upośledzenia funkcjonowania w przypadku schizofrenii są zaburzenia funkcji poznawczych i objawy negatywne, które mogą mieć wpływ na funkcjonowanie społeczne, pamięć roboczą i funkcje wykonawcze. Ważne jest, aby nowoczesne schematy leczenia farmakologicznego spełniały tę kluczową, niezaspokojoną potrzebę. Pomimo wielu danych potwierdzających korzyści z interwencji w zakresie rehabilitacji funkcji poznawczych w przypadku schizofrenii, na wiele pytań wciąż nie znamy jeszcze odpowiedzi. Rehabilitacja poznawcza jest istotnym przedmiotem wielu badań. Skuteczność leczenia w dużym stopniu zależy od doboru uczestników badania oraz stopnia zaawansowania choroby i metodologii leczenia.²

Innym, znacznie rzadziej wymienianym celem leczenia schizofrenii, wykraczającym poza zmniejszenie częstotliwosci objawów psychotycznych jest funkcjonowanie.
Poprawa funkcjonowania danej osoby wpływa na jakość jej życia, co w ostatecznym bilansie jest tak samo ważne, jak leczenie objawów pozytywnych. Kompleksowe podejście do leczenia obejmuje zazwyczaj psychofarmakologię oraz interwencje psychospołeczne.

W leczeniu schizofrenii istotne jest dostosowywanie i personalizacja interwencji klinicznych (rys. 1). Monitorowanie osoby chorej i poczynionych przez nią postępów oraz rozważanie zmian w schemacie leczenia w sposób pozytywny wpływają na przestrzeganie dyscypliny stosowania leków, skuteczność terapeutyczną oraz ciągłość terapii.⁴

W zależności od przypadku i stopnia zaawansowania choroby dostępnych jest kilka rodzajów interwencji.

Interwencje te zazwyczaj ją skutecznie poprawiają różne aspekty funkcjonowania osób chorych na schizofrenię. Często istnieją jednak trudności we wdrożeniu tych interwencji w codziennej praktyce klinicznej w ramach opieki społecznej. Do trudności tych zaliczamy niewystarczające środki na dostarczenie i ocenę wybranej interwencji w sposób odpowiedni, ograniczoną liczbę opiekunów oraz nieodpowiednie ich przeszkolenie, a także niewystarczającą świadomość i zbyt małe wsparcie w kontekście istniejących form pomocy dotyczącej poprawy zdrowia psychicznego.⁸

Leczenie objawów negatywnych jest również kluczowym elementem, na który należy zwrócić uwagę przy rozważaniu poprawy funkcjonowania chorego (rys. 1).³ Chociaż objawy te dotyczą nawet 26% cierpiących na schizofrenię pacjentów leczonych stacjonarnie oraz 58% pacjentów leczonych ambulatoryjnie, reagują one słabiej na obecnie stosowane leki niż objawy pozytywne.⁹ Co więcej, skuteczność w leczeniu objawów negatywnych wykazano tylko dla kilku leków przeciwpsychotycznych .¹⁰ Z tej przyczyny brak skutecznych możliwości w zakresie leczenia objawów negatywnych pozostaje istotną niezaspokojoną potrzebą , szczególnie w aspekcie całkowitych wyników leczenia.⁹ Kluczowe znaczenie ma zatem szybkie rozpoznanie, zrozumienie i podjęcie działań w celu złagodzenia objawów negatywnych, gdyż wczesna interwencja może znacząco poprawić ogólne funkcjonowanie, a w rezultacie jakość życia.⁸

Oprócz objawów negatywnych, istnieje jeszcze jedna klasa objawów, dla której nie ma ukierunkowanego leczenia – są to zaburzenia funkcji poznawczych (rys. 1). Zaburzenia te są również związane z ogólnym funkcjonowaniem i pozostają niezaspokojoną potrzebą.^11,12 Zespół objawów związanych z zaburzeniami poznawczymi obejmuje słabe funkcjonowanie, szczególnie w zakresie podejmowania decyzji i przetwarzania informacji, deficyty uwagi oraz ograniczoną pamięć roboczą.¹³ Objawy te zazwyczaj wpływają na jakość życia i codzienne funkcjonowanie pacjentów. W ciągu ostatnich kilku dekad nastąpił znaczny postęp w badaniach nad zaburzeniami poznawczymi. Niemniej jednak nawet nowoczesne schematy leczenia farmakologicznego nie zawsze pozwalają z osiągnięciem znacznej poprawy w zakresie tej klasy objawów. Sukcesy osiągnięte w badaniach pilotażowych ukierunkowanych na leczenie zaburzeń poznawczych nie zostały powtórzone w badaniach zakrojonych na szerszą skalę. Pokazuje to, iż kwestia ta wciąż bezwzględnie wymaga dalszych badań.¹⁴

Głównym celem terapeutycznym obecnie stosowanych schematów leczenia farmakologicznego jest poprawa ogólnego funkcjonowania; mimo to, większość nowych danych klinicznych odnosi się głównie do objawów pozytywnych. Nowoczesne metody leczenia powinny koncentrować się na objawach negatywnych i zaburzeniach funkcji poznawczych; powinny być one także poddawane częstym i konsekwentnym weryfikacjom oraz być dostosowywane w zależności od potrzeb i preferencji danej osoby.¹⁵ Skuteczny schemat leczenia farmakologicznego z zastosowaniem leków przeciwpsychotycznych powinien, w idealnym przypadku, łączyć w sobie leczenie wszystkich grup objawów, poprawę funkcjonowania społecznego oraz zapobieganie dalszym zaburzeniom funkcji poznawczych . Dobry plan leczenia powinien w przyszłości prowadzić do zauważalnej poprawy ogólnego funkcjonowania chorego a w konsekwencji do poprawy jakości życia.¹⁶