Jak schizofrenia wpływa na funkcjonowanie?

Dysfunkcje poznawcze to jedne z podstawowych cech schizofrenii. Wykazano, że rzutują one na funkcjonowanie osoby dotkniętej tą chorobą.¹Ogólne funkcjonowanie jest ściśle skorelowane z jakością życia. Główną przyczyną upośledzenia funkcjonowania w przypadku schizofrenii są zaburzenia funkcji poznawczych i objawy negatywne, które mogą mieć wpływ na funkcjonowanie społeczne, pamięć roboczą i funkcje wykonawcze. Ważne jest, aby nowoczesne schematy leczenia farmakologicznego spełniały tę kluczową, niezaspokojoną potrzebę. Pomimo wielu danych potwierdzających korzyści z interwencji w zakresie rehabilitacji funkcji poznawczych w przypadku schizofrenii, na wiele pytań wciąż nie znamy jeszcze odpowiedzi. Rehabilitacja poznawcza jest istotnym przedmiotem wielu badań. Skuteczność leczenia w dużym stopniu zależy od doboru uczestników badania oraz stopnia zaawansowania choroby i metodologii leczenia.²

Innym, znacznie rzadziej wymienianym celem leczenia schizofrenii, wykraczającym poza zmniejszenie częstotliwosci objawów psychotycznych jest funkcjonowanie.
Poprawa funkcjonowania danej osoby wpływa na jakość jej życia, co w ostatecznym bilansie jest tak samo ważne, jak leczenie objawów pozytywnych. Kompleksowe podejście do leczenia obejmuje zazwyczaj psychofarmakologię oraz interwencje psychospołeczne.

W leczeniu schizofrenii istotne jest dostosowywanie i personalizacja interwencji klinicznych (rys. 1). Monitorowanie osoby chorej i poczynionych przez nią postępów oraz rozważanie zmian w schemacie leczenia w sposób pozytywny wpływają na przestrzeganie dyscypliny stosowania leków, skuteczność terapeutyczną oraz ciągłość terapii.⁴

W zależności od przypadku i stopnia zaawansowania choroby dostępnych jest kilka rodzajów interwencji.

Ostre epizody psychotyczne
W przypadku ostrych epizodów psychotycznych najważniejsze jest ograniczenie objawów pozytywnych. Kluczowa jest jest odpowiednia farmakoterapia, uwzględniająca również funkcjonowanie osoby chorej. Istotnym jest wybranie takiego leku, który nie będzie powodował u pacjenta sedacji (uspokojenia) lub trudnych do zniesienia efektów ubocznych.

Przewlekłe epizody psychotyczne
Objawy pozytywne są leczone w podobny sposób niezależnie od objawów, chociaż stosowane są różne dawki leków, plany leczenia i czas terapii. Jednakże w przypadku, gdy ostre objawy psychotyczne występują rzadko lub nie występują w ogóle, zaś w obrazie klinicznym przeważają objawy negatywne lub zaburzenia poznawcze, jest też miejsce na inne rodzaje interwencji. Np Terapia poznawczo-behawioralna jest zalecana jako terapie tzw „pierwszego rzutu” w leczeniu niepokoju lub depresji o stopniu łagodnym do umiarkowanego.⁶ W takich przypadkach zalecane jest np. wdrożenie zdrowego trybu życia oraz regularne wykonywanie ćwiczeń fizycznych, gdyż udowodniono pozytywny wpływ tych czynników na czynność mózgu poprzez poprawę pamięci, wielozadaniowości i umiejętności planowania, pobudzenie naprawy komórek nerwowych oraz zwiększenie koncentracji.⁷ Dla podtrzymania reemisji Istotne jest również wszelkiego rodzaju wsparcie finansowe oraz spełnienie aspiracji zawodowych.

Interwencje te zazwyczaj ją skutecznie poprawiają różne aspekty funkcjonowania osób chorych na schizofrenię. Często istnieją jednak trudności we wdrożeniu tych interwencji w codziennej praktyce klinicznej w ramach opieki społecznej. Do trudności tych zaliczamy niewystarczające środki na dostarczenie i ocenę wybranej interwencji w sposób odpowiedni, ograniczoną liczbę opiekunów oraz nieodpowiednie ich przeszkolenie, a także niewystarczającą świadomość i zbyt małe wsparcie w kontekście istniejących form pomocy dotyczącej poprawy zdrowia psychicznego.⁸

Rys. 1: Poprawa funkcjonowania osoby chorej na schizofrenię

Leczenie objawów negatywnych jest również kluczowym elementem, na który należy zwrócić uwagę przy rozważaniu poprawy funkcjonowania chorego (rys. 1).³ Chociaż objawy te dotyczą nawet 26% cierpiących na schizofrenię pacjentów leczonych stacjonarnie oraz 58% pacjentów leczonych ambulatoryjnie, reagują one słabiej na obecnie stosowane leki niż objawy pozytywne.⁹Co więcej, skuteczność w leczeniu objawów negatywnych wykazano tylko dla kilku leków przeciwpsychotycznych .¹⁰Z tej przyczyny brak skutecznych możliwości w zakresie leczenia objawów negatywnych pozostaje istotną niezaspokojoną potrzebą , szczególnie w aspekcie całkowitych wyników leczenia.⁹ Kluczowe znaczenie ma zatem szybkie rozpoznanie, zrozumienie i podjęcie działań w celu złagodzenia objawów negatywnych, gdyż wczesna interwencja może znacząco poprawić ogólne funkcjonowanie, a w rezultacie jakość życia.⁸

Oprócz objawów negatywnych, istnieje jeszcze jedna klasa objawów, dla której nie ma ukierunkowanego leczenia – są to zaburzenia funkcji poznawczych (rys. 1). Zaburzenia te są również związane z ogólnym funkcjonowaniem i pozostają niezaspokojoną potrzebą.^11,12Zespół objawów związanych z zaburzeniami poznawczymi obejmuje słabe funkcjonowanie, szczególnie w zakresie podejmowania decyzji i przetwarzania informacji, deficyty uwagi oraz ograniczoną pamięć roboczą.¹³Objawy te zazwyczaj wpływają na jakość życia i codzienne funkcjonowanie pacjentów. W ciągu ostatnich kilku dekad nastąpił znaczny postęp w badaniach nad zaburzeniami poznawczymi. Niemniej jednak nawet nowoczesne schematy leczenia farmakologicznego nie zawsze pozwalają z osiągnięciem znacznej poprawy w zakresie tej klasy objawów. Sukcesy osiągnięte w badaniach pilotażowych ukierunkowanych na leczenie zaburzeń poznawczych nie zostały powtórzone w badaniach zakrojonych na szerszą skalę. Pokazuje to, iż kwestia ta wciąż bezwzględnie wymaga dalszych badań.¹⁴

Głównym celem terapeutycznym obecnie stosowanych schematów leczenia farmakologicznego jest poprawa ogólnego funkcjonowania; mimo to, większość nowych danych klinicznych odnosi się głównie do objawów pozytywnych. Nowoczesne metody leczenia powinny koncentrować się na objawach negatywnych i zaburzeniach funkcji poznawczych; powinny być one także poddawane częstym i konsekwentnym weryfikacjom oraz być dostosowywane w zależności od potrzeb i preferencji danej osoby.¹⁵ Skuteczny schemat leczenia farmakologicznego z zastosowaniem leków przeciwpsychotycznych powinien, w idealnym przypadku, łączyć w sobie leczenie wszystkich grup objawów, poprawę funkcjonowania społecznego oraz zapobieganie dalszym zaburzeniom funkcji poznawczych . Dobry plan leczenia powinien w przyszłości prowadzić do zauważalnej poprawy ogólnego funkcjonowania chorego a w konsekwencji do poprawy jakości życia.¹⁶

References

Bowie et al. Am. J. Psychiatry. 2006; 163 (3): 418–425
Medalia and Richardson. Schizophr. Bull. 2005; 31 (4): 942–953
Haller CS. F1000Prime Reports 2014;6:57
NICE Psychosis and schizophrenia in adults: prevention and management 2014
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1839209/pdf/bmj-334-7595-cr-00686.pdf
https://www.nasmhpd.org/sites/default/files/DH-CBTp_Fact_Sheet.pdf Cognitive Behavioral Therapy for Psychosis (CBTp): Fact Sheet, Hardy K, Stanford University Department of Psychiatry and Behavioral Health
EPA Report(27th European Congress of Psychiatry) 2019
Chien et al. Neuropsychiatric Disease and Treatment. 2013; 9: 1463–1481
Chue P, Lalonde JK. Neuropsychiatr Dis Treat. 2014 May 8;10:777-89. doi: 10.2147/NDT.S43404. Review
Krause, M., Zhu, Y., Huhn, M. et al. Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci (2018) 268: 625
Carbon M. CNS Spectr 2014;Suppl 1:38-52
Buchanan RW. Schizophr Bull 2007;33: 1013–1022
National Institute of Mental Health. Schizophrenia. 2009
Goff DC. Pharmacol Biochem Behav 2011;99(2):245–253
Carbon M, Correll CU. Dialogues Clin Neurosci. 2014 Dec;16(4):505-24. Review. PubMed PMID: 25733955; PubMed Central PMCID: PMC4336920.
Sommi, 2017 (https://www.medscape.org/viewarticle/463775)

Krótkie omówienie schizofrenii

Schizofrenię można zdefiniować jako poważne zaburzenie psychiczne mające wpływ na zachowanie, myślenie i emocje. Pierwsze objawy mogą być zauważalne dopiero…

więcej…

Nauka i praca pacjentów chorych na schizofrenię,

Osoby cierpiące na długotrwałe zaburzenia psychiczne, w tym schizofrenię, doświadczają barier w pracy z powodu stygmatyzacji, uprzedzeń i dyskryminacji. Pomimo…

więcej…